روزه‌داری و آیین‌های خاطره انگیز رمضان کرمانشاهیان

«روژیتی» و یا همان ماه مبارک رمضان در آیینه تاریخی کرمانشاه با رسوم متفاوت و شیرینی همراه بود، رسومی که برخی از آنان خاطره شده و سینه به سینه نقل می‌شود و یا آیینی که هنوز به قوت خود باقی مانده است.رمضان ماهی پرفضیلت برای برپایی مراسمات جمعی در میان مردمان اهل سنت و شیعه کرمانشاه به حساب می‌آید. مشارکت‌ اجتماعی در غباروبی مساجد و برگزاری مراسم آشتی‌کنان در آستانه فرارسیدن ماه مبارک رمضان، پهن شدن سفره های افطاری به همراه غذاهای متنوع محلی از حلیم و شیربرنج گرفته تا کوفته کرمانشاهی و آش محلی و ترخینه در کنار دورهمی های رمضانی، اتفاقات خوشایندی است که در خاطره پدر و مادربزرگ های این دیار نقش بسته است، غذاهای محلی که قدمت برخی از آنان همانند آش عباسعلی به ۲۰۰سال هم می رسد.

رویت هلال آغاز و پایان ماه در کرمانشاه در ارتفاعات انجام می شد و با سحری خوانی و بیدارباش سفره های سحری درخانه های کاه گلی انداخته می شد. این ماه به مردمان دیندار کرمانشاه فرصتی دوباره برای محکم شدن ارتباطات معنوی و نیز تحکیم پیوندهای خانوادگی و دوستانه می دهد و دلها را از کینه ها خالی می کند.

 

 

پرتاب توپ و به صدادرآمدن ساعت زنگی مسجد عمادالدوله

یک کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری استان کرمانشاه در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه امروزه آداب و رسوم کرمانشاهیان در ماه مبارک رمضان تقریبا همانند دیگر نقاط کشور است، افزود: اعلان اذان صبح و آغاز روزه داری در زمان قاجار از طریق توپ در بلندای شهر کرمانشاه انجام می شد و از سوی دیگر ساعت زنگی مسجد عمادالدوله به صدادر می آمد و در زمانی دیگر این امر از طریق جارچیان برای اعلام فرارسیدن سحر صورت می گرفت.

«علیرضا مرادی بیستونی» از پهن شدن سفره های افطاری و دعوت از همسایه ها به عنوان رسم دیگر یاد کرد و گفت: این مراسم کاسه همسایه نام داشت و غذاهای نذری و افطاری بین همسایه ها و یا افراد کم بضاعت پخش می شد.

وی به وجود ۱۴مسجد تاریخی در محلات مختلف کرمانشاه اشاره کرد و افزود: مسجد عمادالدوله، حاج ابوتراب آل آقا، بنکدارها، هاشمی، بخشی از این مساجد است، کتابت قرآن توسط افرادی که نیت می کردند صورت می‌گرفت و مراسم احیا و شب زنده داری در مساجد همانند دیگر نقاط انجام می شد.

وی به بحث فطریه اشاره کرد و گفت: بزرگ محل این فطریه را بین افراد بی بضاعت توزیع می کرد.

چرخیدن جارچی در کوچه پس کوچه های شهر

یکی از پژوهشگران کرمانشاهی هم در گفت و گو با ایرنا، به نوعی اطعام ویژه مناطق کردنشین استان در عید رمضان اشاره کرد و گفت: در برخی از مناطق روستایی استان پس از رویت ماه و آغاز روز عید فطر، اهالی روستا به همسایگان خود سر زده و مهمان سفره آنان می شوند.

«اردشیر کشاورز» ادامه داد: در گذشته روستایی به نام دره لول (تپه فتحعلی خان) که اکنون انتهای کوچه ثبت ورودی شهرک بعثت شهر کرمانشاه است، وجود داشت که این مکان به دلیل قرار رفتن در ارتفاعات توسط ارتش برای اعلام زمان سحر و افطارروزه داران انتخاب شده بود.

به گفته این پژوهشگر تاریخی، در این مکان توپ هایی با استفاده از باروت و پارچه های کهنه به دلیل داشتن صدایی رسا شلیک می شد و ساکنان شهر از زمان اوقات شرعی برای روزه داری مطلع می شدند.

وی از چرخیدن جارچی یا نواختن بر طبل در کوچه ها و روستاها به عنوان راهی دیگر برای آگاهی دادن به مردم از اوقات شرعی در روزگاران گذشته کرمانشاه خبر داد.

برگزاری نماز تراویح در میان مردمان اهل سنت

در پایان «شکوه هاشمی» آموزگار و پژوهشگر دینی در گفت و گو با ایرنا، به برگزاری نماز تراویح پس از نماز عشا در مساجد اهل سنت اشاره کرد و گفت: نماز تراویح توسط مسلمانان اهل سنت در شب های رمضان به جماعت خوانده می شود که پس از اتمام آن نماز وتر هم خوانده می شود.

وی از مراسم آشتی کنان و برقراری پیوند دوستی به عنوان یکی از مرسوم ترین آیین های کرمانشاهیان یاد کرد و گفت: این رسم معمولا در آستانه فراررسیدن ماه مبارک توسط ریش سفیدان انجام می شود که پیوندها را محکم می کند.

نحوه پرداخت سرفطر

این پژوهشگر دینی در خصوص نحوه پرداخت زکات فطریه نیز گفت: مردمان کُرد زکات فطر را «سرفطر» می نامند که از سوی بزرگ خانواده کنار گذاشته و پرداخت می شود و شیوه پرداخت آن را «قولاندن» می نامند که به معنای قبولاندن است.

هاشمی از اقامه نماز عید فطر ، رفتن بر مزار درگذشتگان و دید و بازدید به عنوان یکی دیگر از رسوم مردم کرمانشاه درروز عید فطر یاد کرد.

خوراکی‌های ویژه سفره‌های سحری و افطار

در ماه رمضان بازار غذاهای سنتی و محلی کرمانشاه به راه است و حلیم کرمانشاهی، آش عباسعلی، آش ترخینه، خورشت خلال، سیب پلو، خوراک چنگال، شیر برنج، کوفته، شله زرد و کله گنجشکی که همه با روغن اعلای حیوانی درست شده‌اند وشیرینی های محلی کرمانشاهی مثل کاک و نان برنجی هم پای ثابت سفره‌های رمضانی مردم این منطقه هستند که در کنار نان روغنی، زولبیا و بامیه، شیره انگور، حلوا و خرما قرار می‌گیرند.

آش عباسعلی تاریخچه‌ای به اندازه ۲۰۰ سال دارد در آن زمان آشپز متدین و ماهری به نام عباس علی نذر می‌کند که هر شب در مسجد به مردم آشی ویژه بدهد تا آنها روزه خود را با آن آش افطار کنند. در این این آش از گوشت، نخود، لوبیا، عدس، پوره گندم، سبزیجات معطر، روغن کرمانشاهی و ادویه جات استفاده شده بود که مزه‌ای منحصر به فرد به آن می‌دادند.

سال‌ها بعد، این آش پرملات به نام آشپز آن یعنی عباسعلی در کرمانشاه معروف می‌شود و به یکی از غذاهای مورد علاقه مردم تبدیل می‌شود. حالا، بعد از ۲۰۰ سال، یاد عباس علی متدین در هر ماه رمضان بر سر سفره‌های افطاری مردم زنده می‌شود و مردم با این عقیده که چنین آشی متبرک و خوش یمن است، آن را نذری می‌دهند.

خوراک چنگال

خوراک چنگال هم یکی دیگر از خوردنی‌های پرطرفداری کرمانشاهی است که نوعی شیرینی محسوب می‌شود و این خوراک مخلوطی است از نان و روغن کرمانشاهی و شکر که به عقیده کرمانشاهی‌ها، روزه دار را تا افطار نگه می‌دارد و حلیم کرمانشاهی خوردنی خوشمزه تقریباً پای ثابت همه سفره‌های افطاری در کرمانشاه است.

کرمانشاهی‌ها برای سفره افطاری تدارک ویژه‌ای می‌بینند و معمولاً هر شب در خانه‌های مردم این استان سفره‌های افطاری برای پذیرایی از میهمانان پهن می‌شود و همچنین آنها در برخی شب‌ها هم رسم «کاسه همسایه» را به‌جا می‌آورند. در این رسم برخی خانواده‌ها به میزان یک وعده کامل غذای افطاری خود را به همسایه خود می‌دهند و این رسم در طول ماه رمضان برقرار است.